Hans Wiegel

Hans Wiegel was een Nederlandse politicus namens de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD).

Van 1971 tot 1982 was hij partijleider van de VVD en fungeerde hij als lijsttrekker bij de Tweede Kamerverkiezingen in 1977 en 1981. Hij diende als Tweede Kamerlid van 1967 tot 1977 en opnieuw van 1981 tot 1982, en was in beide periodes fractievoorzitter van de VVD. In het kabinet-Van Agt I (1977–1981) bekleedde hij de functie van minister van Binnenlandse Zaken en vicepremier. Nadien was hij van 1982 tot 1994 commissaris van de Koningin in Friesland en van 1995 tot 2000 lid van de Eerste Kamer.

Afkomst en opleiding

Hans Wiegel werd geboren als zoon van Wilhelm Wiegel (1913–1989), een binnenhuisarchitect met een meubelmakersbedrijf die ook als aannemer actief was, en Sophia Maria Alberdina Smolenaars (1915–2007).
Hij volgde basisonderwijs aan de openbare Potgieterschool in Amsterdam en zat vervolgens van 1953 tot 1959 op het Gemeentelijk Gymnasium in Hilversum, waar hij de B-richting volgde. Daarna studeerde hij aan de Universiteit van Amsterdam: eerst korte tijd rechten, daarna politieke wetenschappen, waarin hij het kandidaatsexamen behaalde. Hij was een korte periode lid van het Amsterdams Studentencorps (A.S.C.), bij het pas opgerichte dispuutgenootschap E.N.E.R.G.I.A., waar hij de dispuutsnaam *Wammes* droeg.

Politieke carrière

Zijn politieke loopbaan begon bij de Gooise afdeling van de JOVD, de jongerenorganisatie van de VVD. Binnen korte tijd werd hij voorzitter van de afdeling ’t Gooi, en in 1965 landelijk voorzitter. Twee jaar later, in 1967, maakte hij zijn entree in de Tweede Kamer. Zijn mentor in deze periode was VVD-senator Harm van Riel.
In 1971 werd Wiegel partijleider van de VVD en in 1972 lijsttrekker. Hij verwierf bekendheid als fel criticus van het kabinet-Den Uyl, dat hij onder meer verweet onverantwoord veel geld uit te geven. Zijn redevoeringen in de Tweede Kamer tegen premier Joop den Uyl waren vaak scherp van toon.
Een legendarisch moment vond plaats tijdens een studentenbijeenkomst in Congrescentrum Het Tehuis in Groningen in oktober 1972. Tijdens een debat met Den Uyl riep Wiegel, terwijl hij naar zijn opponent wees: “Sinterklaas bestáát! Daar zit-ie, achter de tafel!”, een verwijzing naar het PvdA-programma *Keerpunt ’72*. Dit moment werd vastgelegd door een cameraploeg van *Achter het Nieuws* en werd iconisch.

In het eerste kabinet-Van Agt diende Wiegel als minister van Binnenlandse Zaken en vicepremier. Tijdens zijn ambtstermijn werd onder meer de directe verkiezing van Nederlandse leden van het Europees Parlement mogelijk gemaakt, de instelling van de Nationale ombudsman geregeld, en werd het opstellen van een gemeentelijk rampenplan verplicht.

Na deze periode, en een kortstondig terugkeer in de Tweede Kamer, trad Wiegel per 16 juni 1982 aan als commissaris van de Koningin in Friesland. Hij bleef dit tot 1994 en verwierf bijnamen als
Het orakel uit Ljouwert en De grote ijsmeester.

In 1986 weigerde hij, onder druk van de Friese Staten, een tijdelijke terugkeer als minister van Binnenlandse Zaken na het onverwachte overlijden van Koos Rietkerk. Ook in 1993 en 2002 speelde hij met het idee van een politieke rentree.

Nacht van Wiegel

Van 1995 tot 2000 was hij actief in de Eerste Kamer. In de nacht van 18 op 19 mei 1999 zorgde hij voor politieke opschudding door tegen de invoering van een correctief referendum te stemmen. Deze stem, die hij naar eigen zeggen mede op aandringen van zijn vrouw uitbracht, betekende de genadeklap voor het wetsvoorstel en veroorzaakte een korte kabinetscrisis binnen het tweede Paarse kabinet. Deze gebeurtenis werd bekend als de *Nacht van Wiegel*.

Speculaties over zijn terugkeer

Na zijn ministerschap werd herhaaldelijk gespeculeerd over een terugkeer van Wiegel als VVD-leider en mogelijke premierkandidaat. Pim Fortuyn zou Wiegel zelfs hebben gezien als premier van een coalitie tussen LPF, VVD en CDA, terwijl hijzelf fractievoorzitter zou blijven. Door Fortuyns moord en de verkiezingsuitslag ging dit niet door.
Na de gemeenteraadsverkiezingen in maart 2006 liet Wiegel weten zich definitief terug te trekken uit de actieve politiek, ondanks het vertrek van Jozias van Aartsen als VVD-fractievoorzitter. Hij gaf aan dat zijn beslissing voortkwam uit persoonlijke en politieke overwegingen.
Op 22 november 2007 stelde Wiegel dat de VVD zou moeten opgaan in een bredere liberale beweging, samen met de PVV, Trots op Nederland en D66. Alleen Rita Verdonk sprak steun uit voor dit idee. Op 15 september 2009 herhaalde hij zijn oproep tot samenwerking met de PVV in het programma *Goedemorgen Nederland*.

Privéleven en overlijden

Hans Wiegel was twee keer gehuwd. Zijn eerste vrouw, Pien Frederiks (1954–1980), kwam in 1980 om bij een auto-ongeluk. In april 1981 brak Wiegel in tranen uit in het televisieprogramma Vragenvuur, toen hem een vraag werd gesteld over hulp aan weduwnaars met jonge kinderen. Op beelden is te zien hoe Den Uyl hem troostend bijstaat.

In 1982 hertrouwde hij met Piens oudere zus, Marianne (1951–2005), die in 2005 eveneens omkwam bij een auto-ongeluk.

Hans Wiegel overleed op 19 mei 2025, op 83-jarige leeftijd.